Halloween, choć kojarzone głównie z Ameryką, coraz częściej pojawia się również w Polsce. Z tego artykułu dowiesz się:

• jak Polacy obchodzą Halloween i jakie są jego najpopularniejsze tradycje,
• jakie symbole i zwyczaje towarzyszą temu świętu,
• w czym Halloween różni się od dawnych polskich obrzędów, takich jak Dziady.

Przyjrzymy się także liczbom, które pokazują, jak popularne jest to święto w naszym kraju, oraz legendom, które kryją się za najbardziej rozpoznawalnym symbolem – dynią Jack O’Lantern.

Co to jest Halloween? Co oznacza Halloween?

Z pewnością wielu z nas zadaje sobie pytanie – co to jest Halloween? Na to pytanie być może nie odpowiedzą wszyscy dorośli w Polsce, ale już większość dzieci tak. Halloween świętujemy zawsze w wigilię dnia Wszystkich Świętych, 31. października. Zwyczaj ten wywodzi się od celtyckiego święta Samhain. Wówczas palono ogniska oraz zakładano kostiumy, aby odstraszyć złe duchy. Święto Samhain wyznaczało koniec żniw i początek zimy. Oznaczało koniec plonów i widmo zimowych dni, w które znaczna część ludności umierała. Dlatego zapewno Samhain kojarzy się nam ze Świętem Zmarłych. Ale nie tylko. Nazwa Halloween wywodzi się od słów All hallows’ eve i oznacza wigilię wszystkich świętych. Jak świętuje się Halloween w Polsce i jakie ono ma znaczenie? Odpowiedź w artykule.

Halloween w Polsce dziś – między zabawą a tradycją

W Polsce Halloween wciąż budzi silne emocje i dzieli opinię publiczną. Dla jednych to niewinna zabawa, sposób na jesienne rozluźnienie i kreatywne spędzenie czasu, dla innych – obcy kulturowo zwyczaj, który odciąga uwagę od tradycyjnych, duchowych wartości związanych z Dniem Wszystkich Świętych i Zaduszkami.

Z roku na rok święto to jednak zyskuje popularność, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży. W szkołach odbywają się konkursy na najciekawsze przebranie, a galerie handlowe zamieniają się w dyniowe krainy pełne pajęczyn, nietoperzy i strachów. Media społecznościowe z kolei eksplodują zdjęciami w stylu „horror glam”, makijażami inspirowanymi filmami grozy i tematycznymi sesjami zdjęciowymi.

Mimo że dla wielu to tylko rozrywka, część środowisk – szczególnie duchowni i tradycjonaliści – apeluje o zachowanie równowagi i pamięć o tym, że 1 i 2 listopada to w Polsce przede wszystkim czas refleksji, zadumy i wspominania bliskich zmarłych.

Halloween w liczbach – jak Polacy świętują

Z roku na rok Halloween w Polsce staje się coraz bardziej popularne. Według badań CBOS z 2023 roku, ponad 60% młodych Polaków w wieku 15–25 lat bierze udział w zabawach halloweenowych – przebierając się, organizując domówki lub uczestnicząc w szkolnych wydarzeniach.

Co ciekawe, 45% rodziców deklaruje zakup dyni lub dekoracji, a 1 na 3 szkoły przygotowuje specjalne konkursy i tematyczne dni. W dużych miastach można zaobserwować także wzrost popularności imprez w klubach i restauracjach w klimacie grozy. To święto stało się nie tylko okazją do zabawy, ale też częścią jesiennej tradycji rozrywkowej.

Halloween a marketing i gospodarka – święto, które napędza sprzedaż

Halloween to nie tylko wydarzenie kulturowe, ale także zjawisko gospodarcze. Każdego roku w Polsce rośnie sprzedaż dekoracji, słodyczy, kostiumów i gadżetów związanych z tą okazją. Sklepy, galerie handlowe i kina przygotowują specjalne oferty, promocje i wydarzenia tematyczne.

Marki wykorzystują ten okres, by przyciągnąć uwagę klientów poprzez kampanie reklamowe w duchu grozy – często z przymrużeniem oka. Widać też wpływ święta na branżę rozrywkową: zwiększa się popularność filmów grozy, escape roomów i imprez tematycznych.

To dowód na to, że Halloween stało się również częścią kultury konsumpcyjnej, w której rozrywka, styl i marketing przenikają się wzajemnie.

Kiedy jest Halloween w Polsce?

Halloween w Polsce nie ma aż tak silnie zakorzenionej tradycji, jak na Zachodzie. Obecnie jest to święto promowane głównie ze względu na zyski marketingowe, czyli ma charakter komercyjny. Wielu z nas lubi się także zabawić dla żartu, przebierając się za straszydła. Czy świętowanie Halloween w Polsce ma na celu kultywowanie pogańskich tradycji i kult szatana? Obawiamy się, że absolutnie nie. Dzisiejsze Halloween nie ma nic wspólnego z religią i wyznaniem, a jest ukierunkowane głównie na radość i zabawę. Zwyczaj obchodzenia tego święta pojawił się w Polsce w latach 90., wraz z pojawieniem się zagranicznych seriali w polskiej telewizji. Błędnym jest jednak stwierdzenie, iż Halloween to typowo amerykański zwyczaj. Wywodzi się on bowiem z celtyckich wierzeń, a mianowicie pochodzi od święta Samhain o którym pisaliśmy powyżej.

Halloween w Polsce, podobnie jak w innych krajach, obchodzi się 31. października. Mimo że nie jest to tradycyjne polskie święto, zyskało popularność, zwłaszcza wśród młodzieży i dzieci, pod wpływem amerykańskiej kultury. W tym dniu organizuje się imprezy tematyczne, dzieci przebierają się w kostiumy i niekiedy chodzą po domach w ramach „cukierek albo psikus” (choć ta tradycja jest mniej powszechna niż w krajach anglosaskich).

Halloween nie jest jednak świętem oficjalnym w Polsce i ma raczej rozrywkowy charakter, bez głębszych religijnych czy duchowych konotacji, jakie można spotkać w innych miejscach.

Halloween a Dziady – porównanie

Choć Halloween często postrzegane jest jako nowe, zachodnie święto, w rzeczywistości ma wiele wspólnego z dawnymi słowiańskimi obrzędami, znanymi jako Dziady. Zarówno Halloween, jak i Dziady wywodzą się z pogańskich tradycji związanych z czcią dla zmarłych oraz przekonaniem, że w określonym czasie roku granica między światem żywych i umarłych staje się wyjątkowo cienka.n Różnice między nimi dotyczą jednak charakteru i sposobu obchodzenia.

W Dziadach, które obchodzono wiosną i jesienią, dominował nastrój powagi, zadumy i modlitwy. Ludzie przygotowywali jedzenie i napoje dla dusz przodków, by zapewnić im spokój i przychylność. Obrzędy te miały charakter duchowy, rodzinny i refleksyjny.

Halloween natomiast przekształciło się z dawnych wierzeń Celtów w święto rozrywki, pełne barwnych kostiumów, dekoracji i zabawy. Zamiast wspominać zmarłych, uczestnicy skupiają się na atmosferze grozy, humoru i wspólnej zabawie.

Można więc powiedzieć, że współczesne Halloween to wesoła, komercyjna forma dawnych obrzędów, podczas gdy Dziady były rytuałem duchowego kontaktu z przodkami i elementem kultury ludowej naszych ziem.

Jakie są symbole Halloween?

Halloween ma wiele symboli, które odwołują się do motywów związanych z duchami, śmiercią i światem nadprzyrodzonym. Poniżej przedstawiam najpopularniejsze symbole Halloween i ich znaczenie:

Te symbole, choć w większości oparte na motywach związanych z przerażeniem i śmiercią, są również często używane w lekko groteskowy sposób, co sprawia, że Halloween staje się mieszanką strachu i zabawy.

Dynia – najpopularniejszy symbol Halloween

Symbolem święta Halloween, znanym chyba na całym świecie, jest dynia. Ale nie taka zwykła dynia, a wydrążona, w której palą się świece bądź jakieś lampki. Mało kto wie, iż kiedyś drążyło się nie tylko dynie, ale i inne jesienne warzywa. Do najpopularniejszych należała rzepa, brukiew, a także buraki. Skąd ten zwyczaj? Według wierzeń, gdy kończy się lato, nastają długie, ciemne, jesienne dni. Wówczas ziemię nawiedzają dusze zmarłych. Tak przynajmniej wierzyli Celtowie. Na powitanie tych dusz stawiano przed każdym domem wydrążoną dynię, która służyła jako latarnia. Światło padające z takiej latarni miało ułatwić duszom znalezienie drogi do domu. Z kolei inna teoria twierdzi, iż ludzie bali się dusz nawiedzających Ziemię w Halloween, dlatego stawiali przed domami straszne dynie, które miały na celu odstraszyć duchy. To, że większość dyń nie nadaje się do spożycia, ale może służyć celom ozdobnym wydaje się przy tym dość prozaicznym tłumaczeniem.

Dekoracje z dyni przed domem – symbol jesieni i halloweenowej tradycji

Jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów Halloween są dekoracje z dyni, które coraz częściej pojawiają się również przed polskimi domami, na balkonach i w ogrodach. Wydrążona dynia z wyciętym uśmiechem i świeczką w środku, znana jako Jack O’Lantern, symbolizuje odstraszanie złych duchów i wprowadza ciepły, nastrojowy klimat jesiennego wieczoru.

W Polsce tradycja ta szybko się przyjęła – dynie zdobią nie tylko prywatne posesje, ale też witryny sklepów, restauracje i kawiarnie. Wielu rodziców wspólnie z dziećmi organizuje rodzinne warsztaty rzeźbienia dyni, traktując to jako twórczą i bezpieczną formę przygotowań do Halloween.

Oprócz klasycznych lampionów, coraz popularniejsze stają się aranżacje z mini-dyniami, wrzosami, świecami i jesiennymi liśćmi, które łączą klimat Halloween z polską estetyką jesiennego wystroju. Takie dekoracje wprowadzają do przestrzeni domowej przytulność i ciepło, jednocześnie nawiązując do tradycji święta w sposób umiarkowany i elegancki.

Cukierek albo psikus. Skąd ten zwyczaj?

Cukierek albo psikus to popularny, halloweenowy zwyczaj ludowy, który polega na tym, że 31. października przebrane dzieci chodzą od domu do domu zbierając słodycze. Oczywiście należy udać się tylko do domów specjalnie ozdobionych na tą okazję. Na temat pochodzenia tego zwyczaju również wiele różnych przekazów. Jeden z nich mówi, iż pradawni Celtowie przynosii na groby zmarłych słodkości, aby przebłagać dusze. Inny przekaz mówi, jakoby z okazji święta Samhain bogaci ludzie organizowali wystawne przyjęcia. Biedni ludzie z kolei chodzili od drzwi do drzwi i zbierali żywność dla zmarłych przodków.

Skąd się wzięło Halloween i legenda o Jacku o’Lanternie

Skąd się wzięło Halloween? Oprócz celtyckich wierzeń należy sięgnąć także do legend. Mity i legendy krążą od dawien dawna w każdym kraju. Legenda o Jacku o’Lanternie wiąże się właśnie z pojawieniem się Halloween. Istnieje kilka jej wersji. Jedna z nich mówi, iż dzień przed świętem Wszystkich Świętych diabeł wybrał się na Ziemię w poszukiwaniu nowych dusz. W irlandzkim pubie spotkał pijaka i kowala Jacka Oldfielda. Ten oddał swoją duszę diabłu w zamian za ostatniego drinka.

Z kolei inna wersja tej legendy mówi, iż Irlandczyk Jack zaprzysiągł swoją duszę diabłu w zamian za liczne bogactwa. Diabeł przybył po nią, lecz Jack przechytrzył diabła. Poprosił go o ostatni posiłek – jabłko, które rosło na czubku drzewa. Diabeł wspiął się na drzewo, aby zerwać jabłko, jednak Jack nakreślił na korze znak krzyża. Diabeł został uwięziony, ponieważ bał zejść się na dół. Jack go uwolnił w zamian za obietnicę, iż zostawi jego duszę w spokoju na wieczność. Wkrótce potem Irlandczyk zmarł. Miało to miejsce 31. października. Jego dusza nie mogła trafić do nieba, ponieważ Jack był zbyt skąpy i grzeszny. Nie mogła również dostać się do piekieł, gdyż Jack miał wieczny układ z diabłem. Dusza Jacka trafiła więc do miejsca między niebem, a piekłem. Panowały tam straszne ciemności i było zimno. Jack dostał więc rozżarzony kawałek węgla z piekieł i włożył go do wydrążonej dyni, którą wcześniej zjadł. Od tej pory błąka się nie wiadomo gdzie, przyświecając sobie drogę latarnią. Będzie to trwało aż do Sądu Ostatecznego. Wydrążone dynie nazywa się z tego względu Jack o’Lantern.

Na czym polega Halloween?

Na czym polega Halloween krótko mówiąc? Głównie na maskaradzie, drążeniu dyń oraz wędrówkach dzieci od domu do domu w poszukiwaniu cukierków i innych słodyczy. Właściwie niewielu świętujących wie, iż jest to okres zmian w przyrodzie i kalendarzu rolniczym. Przywdziewanie masek ma na celu odstraszenie złych duchów, ale przecież dziś nikt nie zwraca na to uwagi. Głównym założeniem Halloween jest, aby ubrać się jak najstraszniej i jak najbardziej efektownie.

Za co można się przebrać na Halloween?

Za co można się przebrać na Halloween? Lista jest dość długa i wszystko zależy od inwencji. Najczęściej przebieramy się za wampiry, czarownice, ale i zombie. Wiadomo – im straszniej, tym lepiej. Sztuczna krew, bandaże, kły, czy sztuczne pająki mogą tylko dopełniać całości.

W jakich krajach obchodzi się Halloween?

W jakich krajach obchodzi się Halloween? Wiadomo przecież, że w Irlandii, gdzie ma swoje korzenie. W Europie świętujemy w Wielkiej Brytanii, Niemczech, również w Szwajcarii. Halloween w Polsce ma tyle samo zwolenników, co przeciwników. W Stanach Zjednoczonych wyprawia się z tej okazji bardzo huczne imprezy. Halloween świętuje się także w Kanadzie.

Halloween w popkulturze – jak kino i muzyka kształtują nasze wyobrażenia

Współczesne postrzeganie Halloween w dużej mierze ukształtowała kultura masowa. To właśnie dzięki filmom i serialom święto to nabrało globalnego wymiaru i rozpoznawalnych symboli. Klasyczne produkcje takie jak Halloween Johna Carpentera, Hocus Pocus, The Addams Family czy Nightmare Before Christmas stworzyły charakterystyczny, lekko mroczny, ale zarazem estetyczny klimat tego dnia.

Motywy halloweenowe obecne są też w muzyce, modzie i mediach społecznościowych – od tematycznych playlist, przez przebrania inspirowane popkulturą, aż po viralowe filmy z dekoracjami i makijażami. Dla wielu osób Halloween to okazja do twórczej ekspresji, łączenia humoru z horrorem i celebrowania „estetyki grozy” w artystyczny sposób.

Halloween a Kościół

Jak wygląda kwestia Halloween a Kościół? Choć samo święto ma pogańskie korzenie, posiada jednak wiele aspektów chrześcijańskich. Już sama zbieżność dat – 31. października i 1. listopada nie jest przypadkowa. Podobnie jak nazwa wskazująca na wszystkich świętych. Generalnie Kościół nie popiera tego typu praktyk, uznając je za pogańskie i niechrześcijańskie. Kult śmierci i cała otoczka Halloween są uznawane przez Kościół jako praktyki okultystyczne. Nawet papieże wyrażali dezaprobatę z powodu kultywowania tego rodzaju tradycji. W wielu polskich szkołach zamiast popularnych, halloweenowych zabaw wprowadzono tzw. bale wszystkich świętych, jako odpowiedź na Halloween. Podług Kościoła ten zwyczaj stoi w kontrze do modlitwy i refleksji nad zmarłymi w przededniu Wszystkich Świętych.

Bezpieczne świętowanie Halloween – rozsądek przede wszystkim

Zabawa w duchy, potwory i czarownice może być świetną rozrywką, pod warunkiem że towarzyszy jej rozsądek. Warto, by dzieci, które uczestniczą w zabawie „cukierek albo psikus”, odwiedzały jedynie znane domy i były pod opieką dorosłych.

Przy dekoracjach domowych należy zachować ostrożność – szczególnie przy używaniu świec w dyniach, kabli oświetleniowych czy elementów, które mogą się zapalić. Dobrze też pamiętać, że zbyt realistyczne dekoracje lub kostiumy mogą przestraszyć młodsze dzieci.

Świadome i bezpieczne obchodzenie Halloween pozwala wszystkim uczestnikom cieszyć się atmosferą zabawy bez stresu i ryzyka.

Podsumowanie – duch tradycji w nowoczesnej formie

Halloween w Polsce wciąż wywołuje dyskusje – między tymi, którzy widzą w nim modę i zabawę, a tymi, którzy obawiają się utraty rodzimej duchowości. Jednak niezależnie od poglądów trudno zaprzeczyć, że święto to zakorzeniło się już w naszej kulturze.

Dla jednych to forma twórczej ekspresji i zabawy, dla innych – przykład globalizacji obyczajów. Warto jednak spojrzeć na nie szerzej: u źródeł zarówno Halloween, jak i naszych Dziadów leży ta sama ludzka potrzeba – pamięci o zmarłych, oswajania śmierci i nadawania sensu przemijaniu.

FAQ Najczęściej zadawane pytania dotyczące Halloween w Polsce