Wszystkich Świętych oraz Święto Zmarłych, przypadające na początek listopada, to jedne z najważniejszych dni w kalendarzu katolickim. Choć wiele osób używa tych nazw zamiennie, w rzeczywistości są to dwa różne święta o odmiennym znaczeniu. 1. listopada wspominamy wszystkich świętych Kościoła – tych, którzy osiągnęli zbawienie. Natomiast 2 listopada, w Dzień Zaduszny, modlimy się za dusze zmarłych, które wciąż oczekują na niebo.

To czas zadumy, odwiedzin na cmentarzach, wspomnień i modlitwy. W Polsce te dni mają wyjątkowy, rodzinny charakter, a tradycje z nimi związane sięgają jeszcze dawnych obrzędów pogańskich i ludowych.

Z tego artykułu dowiesz się:

• czym różnią się Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny,
• skąd wzięła się tradycja obchodów obu dni,
• jak świętujemy je w Polsce i na świecie,
• co oznacza odpust zupełny za dusze w czyśćcu,
• jakie są najważniejsze zwyczaje i symbole tych dni – od zniczy po chryzantemy.

Wszystkich Świętych czy Święto Zmarłych (Zaduszki)?

Uroczystość Wszystkich Świętych a Zaduszki – na pewno wiele razy zastanawialiśmy się, na czym polegają różnice. Wszystkich Świętych to uroczystość obchodzona 1. listopada, kiedy to kultywowana jest pamięć o świętych kościoła katolickiego. Nie jest to święto wszystkich zmarłych, jak powszechnie sądzi wiele osób. Wszystkich Świętych podtrzymuje pamięć o męczennikach oraz zmarłych, którzy trafili już do nieba. 1 listopada w Polsce jest dniem ustawowo wolnym od pracy.

Co to są Zaduszki i czy Zaduszki to święto?

Święto Zmarłych, zwane także Dniem Zadusznym lub Zaduszkami, chociaż prawidłowe określenie to Wspomnienie Wszystkich Świętych Zmarłych, obchodzimy 2. listopada, a więc dzień później. Nie jest to dzień wolny, jednak wielu z nas bierze często urlop, aby odwiedzić groby bliskich w odległych zakątkach kraju. Zaduszki to święto zmarłych, których dusze nie trafiły jeszcze do nieba, tylko znajdują się w czyśćcu. Stąd wzięła się też nazwa Zaduszek, ponieważ modlimy się wówczas za dusze zmarłych bliskich nam osób. Jest to zwyczaj, który praktykuje właściwie każdy wierzący Polak.

Od kiedy świętujemy Dzień Wszystkich Świętych? Dlaczego Wszystkich Świętych jest 1. listopada?

Dzień Wszystkich Świętych świętowano kiedyś 13. maja, a początki tego święta sięgają IV wieku. Maj był uważany za miesiąc poświęcony osobom zmarłym, dlatego też kilkaset lat temu obchodzono Dzień Wszystkich Świętych wiosną. Dopiero papież Grzegorz III w 731 r. przeniósł świętowanie na jesienną datę 1. listopada, a jego następca Grzegorz IV w 837 r. poświęcił tę uroczystość nie tylko męczennikom, ale i wszystkim świętym kościoła katolickiego. Wiele osób uważa, że Wszystkich Świętych oraz Halloween mają te same korzenie, ponieważ świętuje je się w podobnym czasie.

Z kolei Dzień Zaduszny świętujemy dopiero od 998 r. W tym roku przełożony opactwa klasztoru w Cluny – Odylon ustalił datę corocznego święta Wszystkich Zmarłych na dzień 2. listopada. Msze za zmarłych odprawiano już jednak znacznie wcześniej, w VI w. Początki tego święta nawiązują do modlitw odmawianych za zmarłych zakonników w klasztorach. W Polsce zwyczaj świętowania Zaduszek poza murami klasztorów przyjął się dopiero w XIV wieku. Zaduszki powstały jako katolicki odpowiednik pogańskiego święta Dziadów, które bardzo szczegółowo opisał Adam Mickiewicz w utworach o tym samym tytule.

Gdzie obchodzi się Wszystkich Świętych?

Wszystkich Świętych obchodzone jest przede wszystkim w krajach o tradycji chrześcijańskiej, zwłaszcza katolickiej, ale różne wersje tego święta można znaleźć także w innych gałęziach chrześcijaństwa i regionach świata. Oto kilka miejsc, gdzie obchodzi się to święto:

1. Polska
   Obchody: Jest to jedno z najważniejszych świąt, podczas którego ludzie odwiedzają cmentarze, przynoszą kwiaty i zapalają znicze na grobach bliskich. Ma ono silny wymiar rodzinny i refleksyjny, połączony z modlitwą za zmarłych.
   Znaczenie: Obchody w Polsce koncentrują się wokół pamięci o świętych oraz modlitwie za zmarłych, szczególnie tych, którzy oczekują na zbawienie.
2. Hiszpania
   Obchody: 1 listopada to dzień wolny od pracy, nazywany „Día de Todos los Santos”. Ludzie odwiedzają cmentarze i przynoszą kwiaty, aby uczcić pamięć swoich bliskich. W niektórych regionach kraju odbywają się lokalne festiwale i procesje religijne.
   Znaczenie: W tradycji hiszpańskiej dzień ten jest poświęcony modlitwie za zmarłych, a także wspominaniu świętych.
3. Włochy
   Obchody: Włoskie rodziny często odwiedzają cmentarze i dekorują groby kwiatami, głównie chryzantemami. Obchody te są podobne do tych w Polsce, z naciskiem na modlitwy za dusze zmarłych i udział w mszy.
   Znaczenie: We Włoszech, podobnie jak w Polsce, dzień ten jest dniem refleksji nad życiem po śmierci i pamięcią o tych, którzy odeszli.
4. Francja
   Obchody: Dzień Wszystkich Świętych jest dniem wolnym od pracy, nazywany „La Toussaint”. Francuzi odwiedzają groby swoich bliskich, przynosząc kwiaty, szczególnie chryzantemy, które są tradycyjnym symbolem tego dnia.
   Znaczenie: Święto ma silny wymiar rodzinny, a groby są starannie dekorowane kwiatami.
5. Meksyk
   Obchody: Meksykański Día de los Muertos (Dzień Zmarłych) ma miejsce 1 i 2 listopada, jednak różni się znacząco od tradycyjnych europejskich obchodów. Jest to kolorowe, radosne święto, podczas którego wspomina się zmarłych w atmosferze radości i śmiechu, a cmentarze są bogato dekorowane.
   Znaczenie: Día de los Muertos jest wyjątkową mieszanką chrześcijańskich tradycji z lokalnymi, prekolumbijskimi wierzeniami i celebruje się je bardziej jako święto życia i pamięci, niż jako dzień modlitwy za zmarłych.
6. Filipiny
   Obchody: W Filipinach święto to nosi nazwę „Undas” lub „Araw ng mga Patay” (Dzień Zmarłych). Rodziny gromadzą się na cmentarzach, aby modlić się i spędzać czas wśród grobów bliskich, często przynosząc jedzenie i kwiaty. Czasami towarzyszy temu atmosfera wspólnego posiłku.
   Znaczenie: Dla Filipińczyków jest to czas rodzinny, podczas którego wspomina się zmarłych, modli się za ich dusze i dba o ich groby.
7. Ameryka Łacińska
   W wielu krajach Ameryki Łacińskiej obchodzone są różne wersje Wszystkich Świętych i Dnia Zmarłych. W takich krajach jak Gwatemala, Peru czy Ekwador cmentarze są odwiedzane przez rodziny, które przynoszą kwiaty, jedzenie i modlą się za dusze zmarłych.
8. Kościół anglikański i protestancki
   W niektórych krajach protestanckich (jak Wielka Brytania czy Niemcy) obchodzi się Dzień Wszystkich Świętych, ale ma on mniej uroczysty charakter niż w Kościele katolickim. Wspomina się głównie świętych i męczenników chrześcijaństwa.
   W zależności od regionu, sposób obchodzenia Wszystkich Świętych może się różnić, ale jego istota – pamięć o zmarłych oraz refleksja nad życiem po śmierci – pozostaje wspólna.

Jak obchodzono Wszystkich Świętych i Zaduszki dawniej?

Dawne obchody Wszystkich Świętych i Zaduszek miały znacznie bardziej obrzędowy charakter niż dziś. Wierzono, że w noc z 1 na 2 listopada dusze zmarłych wracają na ziemię, by odwiedzić swoje domy i bliskich. Dlatego zostawiano dla nich jedzenie, zapalano świece w oknach i na stołach, a także unikało się głośnych rozmów czy hałasu, by nie zakłócić spokoju dusz. W wielu regionach Polski do XIX wieku przetrwały echa dawnych Dziadów – pogańskich obrzędów ku czci przodków, podczas których modlono się, śpiewano i składano ofiary w postaci chleba, miodu i kaszy. Z czasem tradycje te przeniknęły się z chrześcijańskimi zwyczajami, tworząc wyjątkowy, refleksyjny charakter polskiego listopada.

Odpust zupełny dla dusz w czyśćcu – musisz spełnić tylko kilka warunków

Mało kto wie, że 1. i 2. listopada można uzyskać odpust zupełny. Co to jest odpust zupełny? Jest to nic innego jak darowanie kar dla dusz, które cierpią w czyśćcu. Należy jednak spełnić kilka warunków, aby go otrzymać. Należy przede wszystkim pójść w tych dniach do kościoła lub kaplicy i odmówić trzy modlitwy “Ojcze Nasz”, “Wierzę w Boga”, a także modlitwę w intencji papieża.

Następnie trzeba przystąpić do spowiedzi i komunii świętej. Jeśli te warunki zostaną spełnione, to uzyskamy odpust zupełny. Możemy go uzyskać od południa Dnia Wszystkich Świętych, aż do Zaduszek. Także za odwiedzenie cmentarza w dniach 1. – 8. listopada po spełnieniu wyżej wymienionych czynności i modlitwie przy grobie zmarłego uzyskamy odpust zupełny. W inne dni roku za odwiedzenie grobów zmarłych uzyskujemy odpust cząstkowy. Musimy pamiętać, że odpust możemy uzyskać tylko raz w ciągu jednego dnia.

Wszystkich Świętych a Zaduszki różnice

Poniżej w tabeli prezentujemy najistotniejsze różnice pomiędzy dniem Wszystkich Świętych, a Zaduszkami

Wszystkich Świętych – radosne święto

Dziś świętujemy 1. i 2. listopada odwiedzając nagrobki zmarłych nam bliskich i zapalając znicze na ich mogiłach. Co ciekawe świętują nie tylko katolicy, ale nawet protestanci, czy anglikanie. Cmentarze odwiedzają także osoby bezwyznaniowe. Wbrew pozorom Wszystkich Świętych i Święto Zmarłych to święta radosne, dlatego też księża przywdziewają w te dni białe szaty, które oznaczają radość. W dawniejszych czasach obie uroczystości miały charakter bardziej obrzędowy, gdzie dla zmarłego stawiano na stole jadło, lub palenie ognisk na mogiłach, a dziś tłumnie odwiedzamy cmentarze, zapalamy znicze i kładziemy wiązanki.

Najważniejsze zwyczaje i symbole Wszystkich Świętych i Dnia Zadusznego

Tradycje związane z 1 i 2 listopada są głęboko zakorzenione w polskiej kulturze i religijności. Najbardziej charakterystycznym symbolem tych dni są znicze, które zapalamy na grobach – symbolizują one pamięć, modlitwę i nadzieję na życie wieczne. Światło ma też wymiar duchowy – ma prowadzić dusze zmarłych ku niebu.

Nieodłącznym elementem jest również kwiatowa dekoracja grobów. Najczęściej wybierane są chryzantemy, które od wieków symbolizują pamięć, żal i szacunek dla zmarłych. W ostatnich latach coraz częściej pojawiają się także wrzosy, astry, dalie czy kompozycje z igliwia i żywych gałązek, które lepiej znoszą chłód i wiatr.

Dawniej ważnym zwyczajem było również pozostawianie jedzenia na stołach lub grobach, co nawiązywało do dawnych obrzędów Dziadów – miało to być symboliczne podzielenie się posiłkiem z duszami zmarłych. Dziś tradycja ta przetrwała głównie w formie modlitwy, wspomnień i wspólnego odwiedzania cmentarzy w gronie rodziny.

FAQ Najczęściej zadawane pytania dotyczące uroczystości Wszystkich Świętych i Dnia Zadusznego